[responsivevoice_button voice=”Turkish Female” buttontext=”Oku”]
Karacakılavuz Mahallesinin sevilen ve sayılan araştırmacısı ve zirai makinelerin yapımına öncülük eden Yaşar Dallı, kendi imkanları ile yıllar öncesine dayanan sap kırma makinesini hizmete sundu.
Esnaf Yaşar Dallı, günebakan saplarının yangına sebebiyet verdiğine değinerek, “Makineyi geliştirmeden daha önceleri biçim sonunda tarlada kalan günebakan sap artıkları tırmıkla öbek halinde toplanıp, yakılıyordu. Yakılan sapların yerindeki toprak yanıyor, yangına sebep oluyor ve hava kirleniyordu sap kıyma makinesi sayesinde böyle bir çözüm buldum” dedi.
“MAKİNEYİ 1989 YILINDA GELİŞTİRDİM”
Dallı, her şeyin yakılmasına karşı olduğunu ve böylece makine geliştirdiğini ifade ederek, “Karacakılavuz, Trakya ve Türkiye’de 1989 yılında geliştirdim. basit yapılı sap kıyma makinesi ile saplar 11 santim boyunda kıyma yapıyor. Toprağa karıştırılıp, birkaç yıl içinde çürüyerek bu artık sapların tabii gübreye dönüştürülmesi sağlanmış oldu. Dekarından 200 kilogram civarında kalan günebakan sap artıklarının Eylül ayında topluca yakıldığı önceki dönemlerde günebakan ekiminin yoğun olduğu Trakya’nın belirli yerlerinde kırları, köyleri ve kasabaları sırf duman oluyor, çevre dumandan görünmüyor ve büyük bir hava kirliliği yaşanıyordu. Böylece sap kıyma makinesiyle kıyılan sapların toprağa karıştırılıp, çürütülerek, hem tabii gübreye dönüştürülmesi sağlanmış hem de çevre Eylül ayında hava kirlenmesinden kurtarılmış oldu” diye konuştu.
EL YAZISIYLA KULLANMA TALİMATI YAZDI
Yaşar Dallı, bu makinenin yanında kullanma talimatını da el yazısıyla yazarak, “traktör çeki kolları pimlerinin çıkmaması için telle bağlamalı ve sık sık kontrol edilmeli. Makine bıçaklarının her iki baştan yere dengeli basmaları sağlanmalıdır. Makine yerde iken çeki kolları gerilecek. Tarlada biçerdöverin biçiş yönünde gidilecektir, ters gidilmeyecek. Traktörlerin tekerlekleri sıra arasına getirilecek. Makine yere yavaş salınacak. Başlarda hızlı dönüş tehlikelidir. Makinenin üstündeki ağırlıkların yerlerinde durup, durmadıkları kontrol edilmelidir. Tarlada dönüşlerde önce makine kaldırılacak sonra dönülecek. Yoksa bıçaklar kırılır gibi makine hakkında bilgileri bu talimatta derledim” şeklinde konuştu.
“TARLADAKİ HAYALİ PLANIMI KAĞIDA ÇİZDİM”
Sap kıyma makinasını nasıl yaptığını da aktaran Dallı, “1989 yılıydı, günebakan biçimin başladığı ilk günleriydi. Bende günebakan biçtirmek için tarlaya gittim. Biçerdöveri beklemek için traktörle arabamı yeni biçilmiş bir günebakan tarlası içine çekip, beklemeye başladım. Yıllardır biçilip, tarlada kalan ve yakılmakta olan günebakan sap artıklarını yakmak yerine bunları kıyarak, tarlada bırakmak için nasıl bir makine yapılması gerektiğini düşünmeye başladım. Tarladaki hayali planımı kağıda çizdim. Gerekli malzemeleri almak için Tekirdağ’a gittim. Aldığım malzemeler şunlardı; 220 cm uzunlukta, 6.5 cm çapında çelik mil, 2.5 cm çapında 25 cm uzunlukta 64 adet parmak demiri olacak kadar 10 metre 1 cm çapında çubuk inşaat demiri otomobil tamircilerinden 30 metre kadar yay çeliğinden kullanılmış taksi makası aldım. Makaslar 5 mm kalınlıkta, 6.5 cm enindeki makaslarla kaynak işi yapan kaynakçıya giderek, makaslardan 110 cm boyunda olacak şekilde uçlardan birbirine kaynatarak, 16 adet yaptırdım. Daha sonra sert çelik makasların bir yüzünü bıçak gibi keskin olacak şekilde bilettim. Sonra sıcak demirci ustasına gidip, 2.5 cm çapındaki parmak demirlerini 2.5 cm boyunda kestirip, her 2 uçlarını da 1 cm kalınlıkta incelttirdim. Birer uçlarına 12 mm çapında birer delik açtırdım. Sonra 6.5 cm çapındaki çelik milin her iki ucunu 5 cm çapa dönüşecek şekilde tornacıya çektirdim. Sonra kaynakçı ustasına giderek, mil üzerine sıra boyu 2.2 cm aralıkta bir sıra 16 adet olacak şekilde düzenli olarak parmakları kaynak yaptırdım” ifadesini kullandı.
“BAŞARILI OLMANIN SEVİNCİNİ YAŞADIM”
Yaptığı makinasının çalışması ile büyük sevinç yaşadığını vurgulayan Dallı, “Bilenmiş bıçaklara da birer delik açtırdım. Bıçakları parmaklara cıvata ile bağladım. Bıçaklı merdanenin çapı 58 cm bıçak araları ise 11’er cm oldu. Bu bıçaklı merdane milini kaz ayak iskeletine bağlamak için milin 2 ucuna 8’lik u demirinden 45 cm yükseklikte 2 adet bağladım. Bilye dayanmaz düşüncesiyle milin 2 ucuna sert ve dayanıklı karaağaçtan belirlediğim ölçüde marangoza ağaç yatak yaptırdım. Mili yağlamak için her 2 ucuna birer kiloluk yağ olacak büyüklükte yağdanlık yaptırdım. Yağdanlıkların uçlarına yağı damla damla akıtacak kadar birer meme taktım. 16 sıralı 105 cm boyunda bıçaklı, 11 cm bıçaklı aralıklı toplam ağırlığı 400 kilogram olan bir sap kıyma makinası ortaya çıktı. Bu makinayı yaparken görenlerden birçok ileri görüşlü kişiler bile bununla iş olmayacağını ve işe yaramayacağı görüşündeydiler. Yaptığımız ilk denemede başarılı olmanın sevincini yaşadım. Aynı makinayı 30 yıldır kullanmaya devam ediyoruz.1998 yılında Teknik Ziraat Müdürlüğünden bir gün makinayı görmek için bir ekip geldi. Makinayı gördüler ve konuşmaları kameraya kayıt aldılar. Bu görüntülerin zirai alet imalatlarına gösterilip, yapımının teşvik edilmesinden sonra 1999 yılında Hayrabolu Tekirdağ’da ki birçok zirai alet imalatçısı günebakan sap kıyma makinası imal etmeye başladılar. 10 yıl içinde 10 kişiden fazla kişiyi sap kıymaya alıştıramadığımızdan ve talepte olmadığından kendimiz makinanın imalatına geçemedik” açıklamasında bulundu. Habertrak/ Ayşe Keşkek
