Şu günlerde, demokrasi talebiyle sokaklara çıkanher bir direnişçi, yalnızca bugün için değil, yarının Türkiye’si için de umudu yeşertiyor. Türkiye’de yaşayan bir genç olarak, demokrasi mücadelesine katılan, bedel ödeyen, yaralanan, ancak yılmadan hakikati haykıran halkımızdan minnet duyuyorum. Mücadeleye katılan herkese, gelecek nesiller adına yürekten teşekkür ederim.
*****
Önceki hafta yayınlanan yazımda, dijital kitaplar ile fiziksel kitapları karşılaştırmıştım. Bir eksik fark ettim; hangisinin daha çevreci olduğundan bahsetmemiştim. Bu yazımda, bunu araştırdım. Karşılaştırmanın çevrecilik boyutu çok şaşırtıcı,asıl çevreci olan ‘çevreci’ diye pazarlanan seçenek değil.
Fiziksel kitapların çevreye etkisi, genellikle teknoloji firmalarından ötürü olduğundan daha kötü gösterilirken, dijital alternatifinin gizli maliyetleri perdelendi. Oysa fiziksel kitaplar, dijital rakiplerini geride bırakan sürdürülebilir bir seçenek.
***
Fiziksel kitapların ömrü, tek bir okuyucuyla sınırlı değil. Kütüphanelerde nesiller boyu dolaşabilir ki bu yazarlar ve yayın evleri tarafından teşvik edilir, ikinci el olarak defalarca satılabilir hatta bağışlanarak bedavadan yeni okurlarla buluşabilir. Örneğin, 19. yüzyıldan kalma ciltli eserler hâlâ okunabiliyorken, ortalama bir e-kitap tableti en fazla 4 yıl kullanılıp,çöpe atılıyor. Bu cihazlar, lityum ve kurşun gibi ağır metaller içeriyor; toprağı ve su kaynaklarını kirleterek çevreye, kitapların aksine, kalıcı zarar veriyor. Dünya genelinde her yıl 50 milyon ton elektronik atık oluşurken, kağıt geri dönüşüm oranı Avrupa’da %74 bandında. Türkiye’de bu oran %60 civarında olsa da altyapı iyileştirmeleri ve bilinçlendirme çalışmalarıyla artırılabilir, arttırılmalı.
Bazı yayıncılar, FSC sertifikasına sahip kağıt kullanıyor. Bu sertifikaya sahip kağıtların üretiminde, her kesilen ağaç için üç yenisi dikiliyor ve orman ekosistemlerinin korunması, zamanla daha da gelişmesi sağlanıyor. Buna karşılık, dijital cihazların üretiminde kullanılan nadir metaller, çıkarılırken devasa miktarda su tüketimine ve ekosistem tahribatına yol açıyor. E-Kitap okuma tabletlerinin üretimi yaklaşık 168 kg CO₂ salınımına neden olurken, bu miktar 60 fiziksel kitabın üretiminde açığa çıkan karbon ayak izine eş değer.
Dijital kitapların çevreye verdiği en büyük zarar, üretimle bitmiyor. E-kitapları depolamak için gerekli veri merkezleri, bataryaları şarj etmenin zararı, tahmin edilemez düzeyde yüksek. Bir kitabı okumak için elektriğe veya şarja ihtiyaç yok; tek yapmanız gereken sayfaları çevirmek.
Fiziksel kitapların bir diğer avantajı, paylaşım kültürünü beslemesi. Bir kitap, yüzlerce kişiye ulaşabilirken, dijital kitaplar DRM şifreleme yöntemi yüzünden tek bir kullanıcıya hapsediliyor. Kütüphaneler, sahaflar, kaynak israfını azaltarak çevreci, erişilebilir ve ucuz bir ağ kuruyor.
***
Fiziksel kitaplar yalnızca bilgi taşıyan nesneler değil, aynı zamanda gezegenimize saygı duyan bir yaşam tarzının simgesi. Dijitalin sunduğu kısa vadeli kolaylıklar, pazarlama kampanyaları, uzun vadede fiziksel kitaplardan daha çevreye zararlı hale dönüyor. E-Kitaplar, okunduktan sonra sadece internet sunucularında bekleyerek, çevreye daha fazla zarar vermeye devam ediyor. Oysa bir kitap, hem zihnimizi hem doğayı beslemeye, aynı zamanda yeni okuyuculara ulaşmaya devam ediyor. Unutmayalım: Bin yıllık bir kitap, beş yıllık bir tabletten daha fazla hikâye anlatır.
