NEDEN ÖNEMLİ?
Bir grupta tam uzlaşma aramak yerine, onay yöntemi ile karar almak, farklı görüşlerin çıkmasını sağlar ve öğrenmeyi kolaylaştırır.
Uzlaşma ile karar almanın zor yanı, çok fazla dış etkenin söz konusu olduğu bir karara, tarafların % 100’ünün “evet” demesini gerektirmesidir.
Onay modeli ise, grupları, ilerlemek için “yeterince iyi” kabul edilen kararlar almaya teşvik eder ve tekrar tekrar gözden geçirerek hızla öğrenmeyi hedefler.
DETAYLAR
Başarılı işletmeler ilerlemeye ve öğrenmeye öncelik verir.
Bir gruptaki herkesin aynı fikirde olmasını gerektiren tam uzlaşmaya varmak yerine, onaya dayalı model, katılımı teşvik eder.
Katılımcılardan endişelerini veya itiraz nedenlerini dile getirmeleri istenir, sorular yanıtlanır ve sonunda en az itirazın olduğu bir öneri kabul edilir.
Onay yöntemi, daha hızlı karar almayı, daha fazla öğrenmeyi ve farklı düşüncelerin dikkate alınmasını sağlar.
Onay modelinde, herkesin “evet” demesini beklemek yerine, hiç kimsenin “hayır” dememesi yeter.
Bu ince ama önemli bir farktır.
“Hayır” dememek, kararın engellenmeyeceği anlamına gelir.
Onay modeli, kararları yeniden gözden geçirme esnekliğine izin verir.
Yeni veriler geldikçe sürekli gelişmeye olanak tanındığı için daha etkili sonuçlara ulaşılır.
Bu, takımları, fikir birliğine zorlamak ve “groupthink” gibi çıkmazlara saplanmaktan korur.
“Groupthink” kavramına verilen bir örnek, ABD yönetiminin 1962’de Domuzlar Körfezi Çıkartması kararıdır.
Karikatürde görüldüğü gibi, “groupthink”, bir grupta üyelerin, farklı düşünmelerine rağmen, uyum adına, öneriye evet demelerini anlatır.
SOSYOKRASİ VE ONAY MODELİ
Sosyokraside karar verme yöntemi olarak onay modeli uygulanır.
‘Socius’ kelimesi Latince ‘katılımcı’, ‘ilişkili’, ‘ortak’, ’yoldaş’ anlamına gelir.
Ortak bir amaca ulaşmak için birbirleriyle ilişkiler veya ortaklıklar kuran insanlar, bu kuruluşu birlikte yönetiyorsa ona “sosyokrasi” denir.
Sosyokrasinin kendine özgü kuralları vardır.
Sorunlar 7-15 kişilik, çember şeklinde düzenlenmiş toplantılarda ele alınır.
Her çemberde bir yönetici, bir moderatör, bir koordinatör, temsilciler ve üyeler bulunur.
Yönetici, moderatör ve koordinatör pozisyonlarına seçimle gelinir.
Toplantıda sırayla herkes söz alır.
Kararlar “rıza / onay” ile alınır.
İtirazlar anlaşarak giderilir.
Ana çemberin dışında yan çemberler oluşabilir.
Yan çemberler ana çemberde iki üye ile temsil edilir.
Yapılan işler hakkında rapor tutulur.
Çemberler düzenli olarak toplanır.
Gündem maddelerinin süreleri baştan belirlenir.
Tüm soruların yanıtlanması için yeterli zaman tanınır ama bu toplantının hızını kesecek kadar uzun olmamalıdır.
Toplantılarda önerinin ve seçeneklerin, olumlu / olumsuz yönleri ve bu sonuç için atılacak adımlar anlatılır.
Soruna en yakın ve en fazla bilgiye sahip kişilerden seçenekler hakkında fikir beyan etmeleri ve soru sormalarını istenir.
Ancak bu, önyargıya yol açabilir ve sonraki fikirleri etkileyebilir.
Bir toplantıda önyargıyı ve grup düşüncesini azaltmanın bir yolu, herkesin önce fikirlerini yazarak belgelendirmesini ve ardından hepsini aynı anda ortaya koymasını sağlamaktır.
Herkesin fikir birliğine varması beklenmez, ancak kararın uygulanmasını engelleyecek itirazları çözmek gerekir.
Başkalarının sizden farklı bakış açılarına sahip olduğunu ve itirazları çözmenin daha önce bilinmeyen bilgileri gün yüzüne çıkarabileceğini unutmamak gerekir.
Tüm paydaşların onayıyla, bu kararın neden alındığına dair gerekçelerle sonuç belgelendirilir.
Böylece gelecekte açıklama istemek veya bu kararı yeniden gözden geçirmek isteyen herkes için net bir kaynak sağlanmış olur.
Karar almada bilimsel bir yaklaşım, bir hipotezin test edilmesi, işe yaramazsa, kararın eldeki yeni bilgilere göre yeniden gözden geçirilip düzeltilmesi şeklinde olur.
Not: Tam uzlaşma consensus; onay, rıza consent anlamında kullanıldı.
